Ouders spelen een belangrijke rol
Onderzoek toont aan dat de ouders wellicht toch de meeste invloed hebben op de eetgewoonten van hun kinderen. Er is een direct verband tussen het consumptiegedrag van de ouders en dat van de kinderen, vooral voor wat betreft de vet- en energie-inname. Het gebruik van bepaalde voedingsmiddelen door de ouders heeft, in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, meer invloed op het consumptiegedrag van de kinderen dan het gebruik door leeftijdsgenoten. Dat blijkt bijvoorbeeld het geval voor het gebruik van frisdranken. Dit hoeft niet te verbazen. Kinderen leren immers in eerste instantie eten wat ze hun ouders zien eten en imiteren hun eetgedrag.
Ouders zijn bezorgd
Ouders zijn vaak bezorgd dat hun kinderen te weinig eten of, als er in de familie aanleg is tot overgewicht, net te veel. Vanuit deze bezorgdheid gaan ouders hun kinderen aanmoedigen respectievelijk meer of minder te eten. Hierdoor verleren de kinderen echter te luisteren naar hun hongergevoel en te eten in functie van hun nutritionele behoeften. De portiegrootte wordt met andere woorden niet meer bepaald door interne signalen maar door externe. Een verlies aan voeling met de interne voedingsregulatie kan het risico op overgewicht verhogen. Verboden voedingsmiddelen worden bovendien vaak extra aantrekkelijk waardoor men zich dreigt te overeten.
Er zijn aanwijzingen dat ongeremd eetgedrag op volwassen leeftijd dikwijls samengaat met herinneringen aan beperkingen, beloningen en straffen uit de kindertijd. Vooral de combinatie van beperkingen, stress en de aanwezigheid van voedsel vergroot de kans dat men moeilijk aan de verleidingen van voedsel kan weerstaan.
Op basis van deze vaststellingen heeft men besloten dat het in het opvoedproces belangrijk is dat de ouders bepalen wat het kind eet maar dat het kind zelf moet kunnen beslissen hoeveel het eet. Het is dus de verantwoordelijkheid van de ouders om het kind een evenwichtige en gevarieerde voeding aan te bieden. Hoeveel het kind ervan eet, moet worden overgelaten aan zijn hongergevoel.
De opvoedstijl bepaalt de voedingsopvoeding
Uit het voorgaande blijkt dat het aanleren van eetgewoonten deel uitmaakt van de opvoeding die een kind krijgt. In de pedagogiek onderscheidt men vier verschillende opvoedstijlen. Elk van deze opvoedstijlen pakt de voedingsopvoeding op een andere manier aan.
Autoritaire ouders proberen eenzijdig controle te hebben over hun kinderen en limiteren hun autonomie. De betrokkenheid van de ouders bij de kinderen is relatief klein. Ze streven naar gehoorzaamheid en geven de kinderen geen inspraak. Ze gaan niet in discussie met hun kinderen en motiveren de regels niet. Dergelijke ouders verbieden bepaalde soorten voeding en verplichten hun kinderen dikwijls hun bord leeg te eten. In een autoritaire opvoedstijl wordt goed gedrag met eten beloond en slecht gedrag met het beperken ervan bestraft. Autoritaire ouders praten weinig met hun kinderen over voeding en geven hen hierover ook maar weinig informatie.
De autoritaire opvoedstijl brengt kinderen onvoldoende vaardigheden bij om later zelf goed afgewogen keuzes te maken. Verplichten, verbieden, straffen en belonen met eten zijn situaties die bij een autoritaire opvoedstijl vaak voorkomen en een negatief effect kunnen hebben op de eigen gewichtscontrole. Een tekort aan regels houdt eveneens risico’s in. De kans bestaat dat deze kinderen er evenmin in slagen zichzelf regels op te leggen voor hun eigen eetgedrag en dat ze ter zake zeer nonchalant worden.
Permissieve ouders leggen weinig beperkingen aan hun kinderen op. Ze geven hen veel verantwoordelijkheid en consulteren ze bij het nemen van beslissingen. Dergelijke ouders laten de kinderen hun eigen activiteiten organiseren en oefenen hierop weinig controle uit. De betrokkenheid van de ouders bij de kinderen is hoog. Permissieve ouders laten de kinderen ook zelf beslissen wat ze eten. Ze zullen hen eventueel wel proberen te motiveren om gezonde keuzes te maken maar ze zullen hen er niet toe dwingen.
Authoratieve ouders leggen zoals autoritaire ouders regels op maar motiveren ze. Ze verwachten dat de kinderen het ouderlijke gezag volgen, maar moedigen hen tegelijkertijd aan een eigen mening te ontwikkelen. Ze gaan in discussie met hun kinderen en geven hen allerhande informatie mee. Ze oefenen controle uit op het gedrag van hun kinderen en de betrokkenheid is groot. Authoratieve ouders bepalen wat er allemaal op tafel komt. De kinderen mogen echter zelf bepalen wat en hoeveel ze ervan eten.
Pedagogen raden een authoratieve opvoedstijl aan. Deze opvoedstijl biedt het kind de meeste kansen om goede levensvaardigheden (lifeskills) te ontwikkelen. Zij behalen doorgaans betere studieresultaten. Er treedt minder risicogedrag, verslaving en depressie op. De kinderen houden er doorgaans gezondere voedingsgewoonten op na en kampen minder met gewichtsproblemen (13). In de authoratieve opvoedstijl worden regels opgelegd die aan het kind worden uitgelegd. Door de hoge mate van de betrokkenheid van de ouders houden de opgelegde regels bovendien rekening met de eigenheid, de smaak en de voorkeur van de kinderen zodat er een grote kans bestaat dat de kinderen zich deze regels later ook eigen zullen maken. Kinderen leren zo goede keuzes te maken en op een correcte manier om te gaan met het overaanbod aan voedsel.
Nalatige ouders oefenen geen controle uit en zijn niet betrokken bij hun kinderen. Vaak is er sprake van een emotionele breuk tussen ouders en kinderen. Een nalatige opvoedstijl gaat vaak gepaard met kansarmoede. Nalatige ouders hebben weinig impact op het gedrag van hun kinderen en zijn vaak ook niet bereid of in staat om het bij te sturen. Een nalatige opvoedstijl houdt het meeste risico in op ongezonde voedingsgewoonten en overgewicht.
Ouders kunnen het niet alleen
Ouders moeten hun kinderen opvoeden tot goede eet- en leefgewoonten. Ze zijn echter niet de enige beïnvloedende factor. Onze voedingskeuzes evolueren gedurende ons hele leven. Ze hangen niet alleen af van onze ervaringen in onze kindertijd. Nieuwe ervaringen, veranderende culturele, sociale of economische factoren beïnvloeden ons eetgedrag voortdurend. Initiatieven in verschillende settings, bijvoorbeeld in scholen en thuis, die gezonde voedingsgewoonten aanmoedigen blijven daarom nodig. Kinderen opvoeden tot goede eetgewoonten is een gedeelde verantwoordelijkheid.
- Rhee K. et al. Parenting Styles and overweight status in first grade. Pediatrics 2006, 117(6): 2047-2054
- Wuisman H. Reclameopvoeding. De invloed van voedingsreclame op de attituden van Nederlandse ouders ten aanzien van ongezonde voeding. Vrije Universiteit Amsterdam. Februari 2005 – te raadplegen op https://dare.ubvu.vu.nl/bitstream/1871/8868/1/Reclameopvoeding.pdf
- Le Bigot Macaux A. Eat to live or live to eat? Do parents and children agree? Public Health Nutrition 2001; 4 (1A): 141-146
Meer lezen
Opvoedingstips kinderen
Opvoeden, ook op vlak van eten, is niet altijd een evidente karwei. Het goede voorbeeld geven doet wonderen. Maar wat kan je als ouder nog meer doen?
Gezond eten en drinken voor kinderen
De richtlijnen van de voedingsdriehoek vormen de basis voor een gezonde voeding bij kinderen. Maar ook met deze voedingsvragen kunnen ouders zitten.
Goed groeien en een gezond gewicht voor kinderen
Aan de hand van de Vlaamse groeicurven kan de groei en gewichtsevolutie van het kind worden opgevolgd. Lees meer over het gewicht van je kind.