Preventiebeleid in voor- en naschoolse opvang

Preventiepeiling in de kinderopvang

In 2019 werd voor het eerst een preventiepeiling georganiseerd bij kinderopvanginitiatieven voor schoolgaande kinderen (tot 12 jaar). Zoals bij de indicatorenbevraging (de vroegere benaming) bij basisscholen en secundaire scholen peilde het Vlaams Instituut Gezond Leven in opdracht van de Vlaamse overheid en in samenwerking met diverse andere organisaties naar de kwaliteit van het  preventieve gezondheidsbeleid dat de afgelopen vier jaar in deze setting werd gevoerd. Deze eerste bevraging geldt als nulmeting en toont de werkpunten voor de komende jaren. Elke vier jaar zal een nieuwe bevragingen plaatsvinden zodat de evolutie van het gezondheidsbeleid binnen de Vlaamse kinderopvanginitiatieven kan worden opgevolgd. Omdat exacte cijfers over het totaal aantal opvanginitiatieven (bv. het aantal scholen dat opvang organiseert) ontbreken, is het nog onzeker of de resultaten voldoende representatief zijn.

Een preventief gezondheidsbeleid omvat best vier preventiestrategieën: educatie, omgevingsinterventies, afspraken en regels, en zorg en begeleiding. Een samenhangend voedingsbeleid omvat acties binnen zoveel mogelijk strategieën.  We lichten hier de belangrijkste vaststellingen toe inzake het huidige voedingsbeleid in de opvang van schoolgaande kinderen.

Ouders krijgen informatie over gezonde voeding

De meerderheid van de Vlaamse kinderopvanginitiatieven organiseert meermaals per jaar activiteiten rond voeding voor schoolgaande kinderen. Men wil de ouders (en via hen de kinderen) op die manier informeren over gezonde voeding en motiveren om gezonde voedingskeuzes te maken. Slechts 1 op de 10 geeft aan nooit dergelijke activiteiten te doen.

De informatie over gezonde voeding wordt meestal via een gesprek met de ouders doorgegeven. Daarnaast gebruiken heel wat opvanginitiatieven een infobord. Soms wordt ook al eens een brochure of folder aan de ouders meegegeven. Meer moderne communicatiekanalen zoals social media wordt nog niet zo vaak gebruikt.

Voedingsaanbod: marge voor verbetering

Het drankenaanbod in de voor- en naschoolse kinderopvang (een omgevingsinterventie) bestaat voornamelijk uit water. De kinderen worden aangemoedigd om voldoende te drinken en hebben dagelijks en permanent toegang tot water. Het aanbod is ook voldoende gevarieerd door bijvoorbeeld af te wisselen met groentesoep en melk. Frisdranken worden slechts uiterst zelden aangeboden in de opvang van schoolgaande kinderen tot 12 jaar.

Het aanbod aan gezonde tussendoortjes is voor verbetering vatbaar. De verantwoordelijkheid hiervoor wordt nog te vaak bij de ouders gelegd. Ongeveer de helft van de opvanginitiatieven biedt regelmatig vers fruit aan als tussendoortje. Maar een klein deel doet dat ook dagelijks. Slechts  1 op de 4 kinderopvanginitiatieven biedt af en toe groenten aan als tussendoortje; ongeveer de helft doet dat nagenoeg nooit. Koeken met chocolade, glazuur en toegevoegde smaak- en zoetstoffen worden nooit tot zelden in de kinderopvang aangeboden als tussendoortje. Maar kinderen krijgen in ongeveer de helft van de opvanginitiatieven nog wel meermaals per week tot dagelijks een droog koekje (zoals rijstkoeken, peperkoek of kinderkoekjes) als vieruurtje.

Afspraken en regels om gezonde voeding te stimuleren

Het merendeel van de opvanginitiatieven (85%) hanteert afspraken en regels over gezonde voeding, zoals een verbod op ongezonde traktaties of afspraken rond het meebrengen van (on)gezonde tussendoortjes. Ouders worden hierover vooral geïnformeerd via het huishoudelijk reglement of andere documenten.

Aandacht voor zorg en begeleiding van kinderen met bijzondere voedingsnoden

Er is al veel aandacht voor de zorg en begeleiding van kinderen met voedingsproblemen. In 9 op de 10 kinderopvanginitiatieven zijn er afspraken om tijdig problemen of aandoeningen rond voeding bij de schoolgaande kinderen (bv. allergieën, eetstoornissen) te signaleren.

Meer info en cijfers
https://www.gezondleven.be/projecten/preventiepeiling