Veel voorkomende vragen bij hart- en vaatziekten

Veel voorkomende vragen bij patiënten lijken soms triviaal maar ze leven wel degelijk bij patiënten die zijn opgenomen ten gevolge van cardiovasculair lijden. De onderstaande antwoorden zijn tweeledig opgebouwd. Er is enerzijds het advies dat aan de patiënt wordt meegegeven en anderzijds de wetenschappelijke evidentie waarop het antwoord is gebaseerd.

Naargelang de aanwezigheid van specifieke risicofactoren (bv. overgewicht, hoge bloeddruk, diabetes type 2, chronische nierinsufficiëntie) moet de voeding verder op maat van de patiënt worden aangepast.

Moet ik zout beperken?

Advies

Onze voedingsmiddelen bevatten van nature al voldoende zout. Door extra zout toe te voegen tijdens het koken zal de dagelijkse zoutinname te hoog zijn. Patiënten worden gestimuleerd om kruiden te gebruiken in plaats van zout, vervangzouten en kruidenmengelingen. Er wordt een kruidenwijzer meegegeven.

Bij patiënten die diuretica nemen, wordt er extra aandacht besteed aan zoutrijke voedingsmiddelen. Deze patiënten hebben een verhoogd risico op oedeem. Het gebruik van diuretica samen met een zoutbeperking wordt steeds gecombineerd met een vochtbeperking. De arts bepaalt de mate van vochtbeperking.

Onderbouwing

Hypertensie is een risicofactor voor cardiovasculaire aandoeningen, zoals een verhoogd cholesterol, diabetes, overgewicht, weinig beweging en andere biologische factoren en levensstijlrisicofactoren. Via voedingsmiddelen, die invloed hebben op deze risicofactoren, tracht men de cardiometabole gezondheid van de patiënten te optimaliseren. Men hanteert de richtlijn van de Hoge Gezondheidsraad om maximaal 5 g zout per dag in te nemen (1). Een strengere zoutbeperking opleggen aan patiënten met hartproblemen biedt geen extra voordeel.
 

Tips om minder zout te eten

Heeft elke dag een glas rode wijn drinken een positief effect op hart- en vaatziekten?

Advies

Alcohol is niet nodig in een gezonde levensstijl. Integendeel, het gebruik van alcohol schaadt de gezondheid. Wie toch alcohol gebruikt, moet de inname beperken: 1 consumptie per dag voor vrouwen en 1 tot 2 consumpties per dag voor mannen, met een maximum van 10 per week (1,2). Het is bovendien aan te raden om alcoholvrije dagen in te lassen en af te raden om de toegestane dagelijkse hoeveelheid op te sparen tot één bepaalde dag.

Onderbouwing

Over het gebruik van alcoholische dranken in de context van cardiovasculaire aandoeningen is er nog steeds veel wetenschappelijke onenigheid. Er is evidentie dat dagelijks alcohol gebruiken het risico op een hoge bloeddruk verhoogt. Bij mannen is dit al het geval bij 1 consumptie per dag, bij vrouwen vanaf 3 consumpties per dag (3,4). Een consumptie wordt gedefinieerd als 10 g ethanol. Dat komt overeen met bijvoorbeeld 1 glaasje wijn (100 ml), 1 pintje bier (250 ml) of 1 glaasje sterkedrank (35 ml). Daarnaast is er ook een verhoogd risico op sterfte vastgesteld vanaf een inname van 14 consumpties per week bij mannen en vanaf 7 consumpties per week bij vrouwen. Vandaar als gemiddelde een richtlijn van maximaal 10 consumpties per week (2).

Een hoog alcoholgebruik kan in sommige gevallen leiden tot slechte eetgewoonten. De behoefte aan vast voedsel neemt af en er kunnen voedingstekorten ontstaan, bijvoorbeeld van vitamine B1 en elektrolyten. Een tekort aan elektrolyten kan aanleiding geven tot hartritmestoornissen (5). 

Welke vetstof kies ik het best om te koken?

Advies

Met een werkbare richtlijn, kunnen de patiënten zelf aan de slag gaan op basis van het etiket. Ze leren dat maximaal 1/3 van het totale vetgehalte van een vetstof uit verzadigde vetzuren mag bestaan. Daarnaast is het belangrijk om voldoende te variëren in bereidingsvet omdat elke vetstof verschillende soorten vetzuren (verzadigde, mono- en poly-onverzadigde) aanbrengt. Boter, kokosolie en palmolie zijn niet verboden maar worden bij voorkeur niet dagelijks gebruikt.

Onderbouwing

Men moet met meer dan enkel verzadigd vet rekening houden. De term verzadigd vet staat voor een ruime groep verzadigde vetzuren. Sommige vetzuren worden als schadelijker (meer atherogeen) aanzien, namelijk laurinezuur (C12:0), myristinezuur (C14:0) en palmitinezuur (C16:0). Stearinezuur (C18:0) heeft eerder een neutraal effect (1,6). Het onderscheid tussen vetstof en vetzuur is te complex om aan patiënten mee te geven. De informatie over individuele vetzuren is bovendien niet beschikbaar op het etiket. Hierover zijn dus geen praktische handvaten beschikbaar voor patiënten.
 

Meer info over vetten

Meer info over het etiket lezen en begrijpen

Hoeveel eieren mag ik nog eten?

Advies

In vergelijking met vroeger is het advies over de consumptie van eieren veranderd. Vroeger werd er een beperking van 3 eieren per week opgelegd. Nu is een ei per dag toegestaan. Uiteraard blijft variatie in het voedingspatroon belangrijk. Patiënten moeten ook stilstaan bij alle bereidingen waaraan zij mogelijk een ei toevoegen, bijvoorbeeld aan puree.

Onderbouwing

De wetenschappelijke visies variëren nog sterk omtrent de eiconsumptie. De inname van cholesterol moet worden beperkt tot 300 mg per dag (7). Een ei bevat ongeveer 180 mg cholesterol. De cholesterol in eieren blijkt maar een beperkte invloed te hebben op het bloedcholesterol. In combinatie met een gezonde, gevarieerde voeding overschrijdt men met dagelijks een ei ook niet de maximale inname van 300 mg cholesterol per dag. Het cardiovasculaire risico lijkt eerder gerelateerd aan het gehalte aan verzadigde vetzuren in de voeding. Het gehalte aan verzadigde vetzuren in eieren is echter beperkt. Eieren leveren ten slotte ook heel wat essentiële voedingsstoffen zoals eiwitten, vitaminen B2, B12, A en D, ijzer, zink en selenium.

Waarom is het advies vanaf 75 jaar anders?

Advies

Vanaf 75 jaar wordt er meer gefocust op levenskwaliteit en op het voorkomen van malnutritie. Er wordt geadviseerd om het gewicht zo stabiel mogelijk te houden en voldoende te variëren in de voeding. Er wordt minder nadruk gelegd op de beperking van bepaalde voedingsmiddelen, tenzij absoluut noodzakelijk door bijvoorbeeld een allergie of andere aandoening. Advies op maat wordt dan extra belangrijk.

Onderbouwing

Personen vanaf 75 jaar krijgen een geriatrisch profiel. Onderzoek laat zien dat een goede voedingstoestand bij deze populatie voor betere algemene resultaten zorgt. Wanneer er te veel voedingsrestricties worden opgelegd, kan dat leiden tot een verminderde eetlust, spierzwakte en een slechtere gemoedstoestand (8).

Welke invloed hebben schaal- en schelpdieren op mijn cholesterol?

Advies

Schaal- en schelpdieren staan meestal niet elke week op het menu en als ze worden gegeten, blijven de porties meestal beperkt. Met 1 kg mosselen eet men ongeveer 200 g mosselvlees. Hiermee krijgt men zo’n 120 mg cholesterol binnen (9). Dat is dus iets meer dan met een portie vlees (50 tot 80 mg cholesterol per 100 g) en iets minder dan met een ei (180 mg). De cholesterolaanbreng blijft dus eerder beperkt.

Onderbouwing

Uit onderzoek blijkt dat de consumptie van schaal- en schelpdieren geen invloed heeft op het risico op cardiovasculaire aandoeningen. Er werd gecontroleerd bij drie groepen die een verschillende inname hadden. De eerste groep at geen schaal- en schelpdieren, de tweede groep at ze een paar keer per maand en de derde groep minstens 1 keer per week (10). Er is dus geen specifieke richtlijn die het gebruik van schaal- en schelpdieren aan- of ontmoedigt. Binnen een gezonde levensstijl is het belangrijk om gevarieerd te eten en eens een maaltijd met schaal- en schelpdieren past daarin.

Is zwarte chocolade gezonder voor het hart?

Advies

Ongeacht de soort bevat chocolade altijd veel suiker en vet en mag het dus geen dagelijkse kost zijn. Wie eens zin heeft in een stukje chocolade, mag kiezen, zolang de hoeveelheid maar beperkt blijft. Praktische tips, zoals neem een portie chocolade type mignonnette als broodbeleg, kunnen helpen.

Onderbouwing

Chocolade bevat flavanolen, die behoren tot de groep van antioxidanten. Het flavanolengehalte stijgt naarmate er meer cacao aanwezig is in de chocolade. Zwarte chocolade bevat dus meer flavanolen. De European Food Safety Authority (EFSA) heeft bevestigd dat chocolade met een hoog gehalte aan bioactieve componenten bijdraagt tot een normale bloedcirculatie door de bevordering van de elasticiteit van de bloedvaten (11). De meerderheid van alle chocolade in de winkel bevat echter ook veel suiker en vet, wat het mogelijk positieve effect van de flavanolen onderdrukt (12).