Voedingsclaims en gezondheidsclaims lezen en begrijpen

Definitie voedingsclaims, gezondheidsclaims en claims over ziekterisicoreductie

Producenten prijzen hun voedingsproducten in reclameboodschappen aan door zogenaamde claims of beweringen te gebruiken. Ze willen de indruk wekken dat hun product een bepaald positief effect heeft. De wetgeving onderscheidt verschillende soorten claims:

Voedingsclaim (wat eet ik)

Elke bewering die stelt, de indruk wekt of impliceert dat een voedingsmiddel beschikt over een nutritionele eigenschap die te danken is aan de energie die het aanbrengt (in verlaagde of verhoogde hoeveelheid) of net niet aanbrengt, of aan componenten die het bevat (in verlaagde of verhoogde verhouding) of in het geheel niet bevat.

Gezondheidsclaim (welk effect heeft het op mij)

Elke bewering die stelt, de indruk wekt of impliceert dat er een verband bestaat tussen een voedingsmiddelencategorie, een voedingsmiddel of een bestanddeel daarvan en de gezondheid.

Claim over ziekterisicoreductie

Elke gezondheidsbewering die stelt, de indruk wekt of impliceert dat de consumptie van een voedingsmiddelencategorie, een voedingsmiddel of een bestanddeel daarvan in significante mate een risicofactor voor het ontstaan van ziekte bij de mens beperkt.
 

Lijst van toegestane voedingsclaims en gezondheidsclaims

Voedings- en gezondheidsbeweringen mogen in reclameboodschappen alleen maar worden gebruikt als ze op de Europese lijst van goedgekeurde claims voorkomen. Het gebruik van deze toegestane voedingsclaims en gezondheidsclaims is bovendien aan strikte voorwaarden gebonden. Een voedingsmiddel mag bijvoorbeeld maar zoutarm worden genoemd als het niet meer dan 0,12 mg natrium bevat. De producent van een voedingsmiddel dat vitamine A bevat mag pas de positieve effecten van vitamine A vermelden als er voldoende vitamine A (minstens 15 % van de referentie-inname) in het product aanwezig is. Ook de bewoordingen van voedingsclaims en gezondheidsclaims zijn strikt gereglementeerd om te voorkomen dat de claim al te vrijelijk zou worden omschreven.
 

EFSA beoordeelt de wetenschappelijke onderbouwing

De onafhankelijke organisatie EFSA (Europese Voedsel Autoriteit) beoordeelt de aanvragen om een claim te gebruiken op zijn wetenschappelijke waarde. EFSA baseert haar adviezen op 3 fundamentele vragen:

1. Is de voedingsstof voldoende specifiek gedefinieerd?
2. Is het gezondheidseffect voldoende specifiek gedefinieerd?
3. Is er een oorzakelijk verband aangetoond tussen de consumptie van het voedingsmiddel/de voedingsstof en het gezondheidseffect?

Deze manier van beoordelen heeft voor enkele verrassende effecten gezorgd. Elke gezondheidsclaim rond voedingsvezel in het algemeen en generieke claims voor productcategorieën zoals melk, groenten en fruit werden omwille van het eerste criterium afgekeurd. Het negatieve advies voor gezondheidsclaims rond pre- en probiotica is eveneens vooral te wijten aan een onvoldoende specifieke karakterisatie van de gezondheidsbevorderende micro-organismen. Gezondheidsclaims die wel op een positief advies konden rekenen zijn onder meer claims over vitaminen en mineralen, plantensterolen en -stanolen en levende culturen in yoghurt.
 

Voedingsclaims mogen niet misleiden

Soms worden voedingsclaims gebruikt die eigenlijk vanzelfsprekend zijn voor een specifieke productcategorie. Dat kan misleidend zijn voor de consument. De voedingsclaim ‘suikervrije mayonaise’ op het etiket insinueert bijvoorbeeld dat deze mayonaise een betere of ‘gezondere’ keuze is dan gewone mayonaise. Het verschil tussen een mayonaise met en een zonder deze voedingsclaim, is echter verwaarloosbaar aangezien er in het basisrecept van mayonaise geen suiker voorkomt.
 

Voedingsclaims maken een product niet gezond

De gezondheid van een product wordt vaak overschat zodra het een claim draagt. Een claim maakt een ongezond product echter niet gezond. Een koek bijvoorbeeld blijft een koek, ook al draagt zijn etiket voedingsclaims zoals ‘bron van vitamine B1’ of ‘vezelrijk’. Bovendien kunnen vezelrijke ontbijtgranen ook nog veel toegevoegde suikers bevatten. ‘
 

Een voedingsclaim betekent niet dat je er meer van mag eten

Voedingsmiddelen met minder dan 0,5 g vet of suiker zijn als het ware ‘vetvrij’ of ‘suikervrij’. De term ‘light’ wordt gebruikt wanneer een product 30 % minder suiker of vet of calorieën bevat in vergelijking met het gangbare product. Producten met minder vet of suiker, bevatten niet noodzakelijk ook minder calorieën. Ze kunnen zelfs nog (verrassend) veel calorieën bevatten. Lightchips bevatten bijvoorbeeld wel minder vet, maar het caloriegehalte verschilt weinig van die van gewone chips. Een suikervrije chocoladewafel, waarin suiker werd vervangen door zoetstoffen, kan nog veel (verzadigd) vet bevatten. Voedingsclaims vertellen niet het hele verhaal. Vergelijk daarom steeds met het gangbare product om te checken of het product al dan niet een betere keuze is.
 

Beoordeel het voedingsmiddel in zijn totaliteit

Voedingsclaims en gezondheidsclaims houden geen rekening met het globale nutritionele profiel van het voedingsmiddel. De claims hebben vaak betrekking op slecht één voedingsstof in het voedingsmiddel. Maak daarom geen keuzes louter op basis van voedingsclaims en gezondheidsclaims. Beoordeel het product in zijn totaliteit en op basis van zijn plaats in de voedingsdriehoek.