Voeding voor gezonde tanden

Gezond eten tegen tandbederf en erosie

Eten en drinken kan schadelijke gevolgen hebben voor je tanden. Het kan bijdragen tot tandbederf (cariës) en tanderosie.

Als je iets eet of drinkt met suiker worden deze suikers afgebroken door bacteriën in de mond en omgezet tot zuren. Deze zuren tasten het tandweefsel aan. Wanneer er frequent suiker wordt genomen, heeft het aangetaste glazuur onvoldoende tijd om zich te herstellen en kan het permanent verdwijnen. Wanneer het glazuur verdwijnt, krijg je gemakkelijker gaatjes.

Sommige zuren in de voeding (bv. in frisdranken en fruitsap) kunnen rechtstreeks het tandoppervlak oplossen. Dat proces wordt erosie genoemd. Dit is onomkeerbaar en kan uiteindelijk leiden tot pijn, gevoeligheid en zelfs tandverlies.

Maximaal 5 maaltijden per dag

Elke inname van voedsel brengt een zuurstoot teweeg. Het speeksel spoelt het gevormde zuur geleidelijk weg en na een half uur is de zuurstoot voorbij. Het gedemineraliseerde tandweefsel zal zich langzaam herstellen en remineraliseren. Als dit proces gedurende 3 uur ongestoord kan doorgaan, is de schade hersteld.

Besluit
Om het gebit voldoende lange herstelpauzes te gunnen, wordt aangeraden om maximaal 5 maaltijden per dag te nemen. Zorg bij voorkeur voor minimum 3 uur tussen elk maaltijdmoment. Naast 3 hoofdmaaltijden mogen twee tussendoortjes per dag. Ook zure en gesuikerde dranken en snoepen tellen mee als een eetmoment. Gun je tanden en spijsverteringsstelsel voldoende rust.

Water geniet de voorkeur

Water is tandvriendelijk en mag je de hele dag door drinken, ook tussen de maaltijden.

Koffie en thee zonder suiker zijn veilig voor het gebit maar kunnen zoals bepaalde voedingskleurstoffen in wijn, sojasaus en curry een bruine aanslag op de tanden veroorzaken. Deze verkleuringen zijn oppervlakkig en kunnen door de tandarts worden verwijderd.

Allerhande frisdranken en energiedranken zijn cariogeen en behoorlijk erosief. Ze worden voor een frisse smaak aangezuurd met onder meer citroen-, appel- of fosforzuur. Om de zuurheid te onderdrukken wordt extra suiker toegevoegd. In lightfrisdranken zijn de suikers vervangen door energiearme zoetstoffen maar deze dranken zijn even zuur als suikerhoudende frisdranken.

En wat met vruchtensappen? Omwille van de aanwezige suikers en zuren (afkomstig van het fruit) zijn ook vruchtensappen cariogeen en erosief. Zelf geperste sappen zijn minder erosief, maar tasten het tandglazuur nog altijd meer aan dan vers fruit. Vers fruit eten stimuleert de productie van speeksel waardoor zuren sneller worden geneutraliseerd en weggespoeld. Het ene fruitsap is ook het andere niet. Pompelmoes- en limoensap zijn bijvoorbeeld erg zuur.

Besluit
Dranken in dalende volgorde van voorkeur: water, koffie en thee zonder toegevoegde suiker, ongesuikerde melk en groentesap, gesuikerde melkproducten, ongezoet fruitsap, aangelengde siropen, lightfrisdranken, fruitsap met toegevoegde suikers en frisdranken.

Neem je dranken die suikers en zuren bevatten? Drink ze bij voorkeur niet dagelijks, drink ze altijd bij de maaltijd en drink ze niet in kleine slokjes leeg maar betere in een keer en eventueel met een rietje. Beperk de contacttijd van de zuren met de tanden door de dranken niet te lang in de mond te houden. Drink er een glas water of melk na.

Eet 2 stukken fruit per dag

Fruit heeft zowel een positieve als een negatieve invloed op het gebit. Kauwen op een hard stuk fruit stimuleert de speekselsecretie maar fruit bevat van nature ook behoorlijk wat suikers en sommige fruitsoorten, zoals citrusvruchten, bevatten ook zuren.

Besluit
Fruit is gezond maar het is niet aan te raden om de hele dag door fruit te eten. In een gezonde voeding worden twee stukken fruit per dag aanbevolen. Eet liever een stuk fruit in de plaats van vruchtenmoes en verkies fruitconserven op eigen nat boven fruit op siroop. Gedroogd fruit eet je best tijdens of direct na de maaltijd. Gedroogd fruit is niet alleen erg zoet, het kleeft ook gemakkelijk aan de tanden.

Denk ook eens aan groenten als tussendoortje. Groenten bevatten weinig suiker en stimuleren de speekselproductie doordat je meer moet kauwen.

Melkproducten zijn belangrijk

Melk bevat lactose (melksuiker). Lactose is in principe cariogeen. Door de aanwezigheid van andere voedingsbestanddelen is melk echter tandvriendelijk en werkt het zelfs tandbeschermend.

Onder meer calcium en fosfor zorgen voor een bufferende werking en gaan het oplossen van mineralen vanuit het tandglazuur tegen. Daarnaast bevorderen ze ook het remineralisatieproces van het tandweefsel. Caseïne, aanwezig in melk maar ook in kaas, induceert een verandering in de microflora en gaat de kolonisatie van cariogene micro-organismen tegen. Vitamine A in kaas en volle melk bevordert de celvernieuwing, wat belangrijk is voor gezond tandvlees. Tot slot leggen de vetten aanwezig in volle melkproducten en kaas een waterafstotend laagje op de tanden, wat extra bescherming geeft tegen de inwerking van zuren.

Toch verdient de consumptie van melk, zeker bij kleine kinderen, ook de nodige aandacht. Zuigflescariës is een vorm van tandbederf dat begint op zeer jonge leeftijd (12-18 maand) en komt voor bij kinderen die aanhoudend zoete drank, maar ook melk, drinken. Vooral wanneer het kind ’s nachts een fles meekrijgt in bed kan de schade groot zijn. ’s Nachts daalt de speekselproductie waardoor de beschermende werking verdwijnt.

Laat kinderen niet wennen aan gezoete dranken en leer hen vooral ongesuikerde melk drinken.
Calciumverrijkte sojaproducten bevatten geen lactose maar zijn vaak gezoet met suiker. Dit is zeker het geval bij de vruchten- en chocoladevarianten.

Besluit
Melk en melkproducten zonder toegevoegde suiker zijn tandvriendelijk. Varieer met magere kaassoorten en neem niet meer dan 1 tot 2 porties kaas per dag.

Noten puur natuur krijgen de voorkeur

Noten puur natuur zijn niet kleverig of zuur voor de tanden. Je moet er ook goed op kauwen wat zorgt voor extra speekselproductie.

Besluit
Geef de voorkeur aan pure (ongezouten en ongesuikerde) noten. Anders wordt het gezonde tussendoortje al snel ongezond. Omdat noten ook best wat calorieën aanbrengen, eet je ze best altijd met mate. Een handvol per dag volstaat.

Gebruik suiker met mate, vervangen hoeft niet

Een voeding zonder toegevoegde suiker krijgt zowel in een tandvriendelijke als in een gezonde voeding de voorkeur. Dit is echter weinig realistisch. Vanuit tandheelkundig oogpunt wordt de ideale suikervervanger niet gemetaboliseerd door micro-organismen in de mond en heeft het geen ongewenste neveneffecten. Suiker vervangen door siroop of honing heeft weinig nut. Honing bevat ook sacharose, glucose en fructose bevat.

Besluit
Een matig gebruik van suiker kan maar voor sommige mensen (bv. diabetespatiënten, mensen met overgewicht) kunnen kunstmatige zoetstoffen aangewezen zijn. Maar ook hier geldt dat dit in beperkte mate moet worden gebruikt. Let op bij kinderen want de ADI (Aanvaardbare Dagelijkse Inname) is sneller bereikt dan men zou verwachten.

Een dessert kan, maar liefst na de maaltijd

Een dessert kan, als het aansluit bij de maaltijd. Eet je het dessert pas 30 minuten na de maaltijd, dan wordt het een tussendoortje en zorgt het voor een nieuwe zuurstoot.

Besluit 
Kies voor een fruit- of melkdessert. Beperk een zoet of vetrijk dessert tot 1 keer per week.

Een koek ter afwisseling

Alle koeken kleven aan de tanden. Droge koeken kleven het meest. Ook peperkoek blijft gemakkelijk tussen de tanden plakken. Daarnaast bevatten koeken ook koolhydraten die een zuurstoot uitlokken. Een zuurstoot duurt gemiddeld 30 minuten. Als je kleverige voedingsmiddelen eet, duurt het herstel langer.

Besluit
Eens een koek als tussendoortje kan, maar:

• drink water of melk na het eten van een koek of een ander suikerrijk, zuur of plakkerig tussendoortje;
• geef de voorkeur aan een koek rijk aan voedingsvezels (minimum 2 g per 100 g), relatief arm aan vet (maximum 15 g per 100 g) en suiker;
• tussendoortjes die de absolute voorkeur genieten zijn vers fruit, rauwe groenten, een gezond belegde boterham en magere melkproducten.

Suikervrije kauwgom past in een gezonde en tandvriendelijke voeding

In tandvriendelijke kauwgom is suiker vervangen door sorbitol of xylitol. Deze suikeralcoholen zorgen voor een fris mondgevoel, het kauwen brengt de speekselproductie op gang, voert mineralen aan en de plak wordt gespoeld. Kauwgom met xylitol krijgt de voorkeur omdat het de vorming van cariës tegengaat. Daarnaast heeft kauwgom ook een stimulerend effect op de maagsecretie wat het hongergevoel kan vergroten. Tot slot zorgt kauwgom voor het inslikken van extra lucht wat bij sommige personen kan leiden tot een opgeblazen gevoel, gasvorming en winderigheid. Suikeralcoholen kunnen ook al in relatief kleine hoeveelheden zorgen voor maagklachten en diarree.

Besluit
Tandvriendelijke kauwgom, bij voorkeur met xylitol, kan maar steeds met mate.

Ten slotte ook nog dit

Poets je tanden minstens twee keer per dag (waarvan een keer voor het slapengaan), gedurende twee minuten met een fluoridehoudende tandpasta. Fluoride helpt het tandglazuur te beschermen tegen zuuraanvallen.

Poets niet meteen je tanden na het eten of drinken van gesuikerde en/of zure voedingsmiddelen of dranken. Wacht minstens een uur. Direct poetsen haalt de losgeweekte glazuurmineralen weg en versterkt de beschadiging van het tandglazuur.