Streekproducten: erfgoed beschermd door labels

Lokale consumenten stellen ze sterk op prijs maar de reputatie van sommige streekproducten is ook tot ver buiten de eigen regio bekend. Om deze producten te beschermen en om te vermijden dat ze zouden verdwijnen, werden verschillende labels ontwikkeld. Dankzij deze labels kunnen consumenten traditionele streekproducten herkennen. Voor de producent vormen ze een erkenning en ze laten hem toe om zijn traditionele product extra in de kijker te zetten. Naast drie Europese labels is er ook een Vlaams label.

Het Vlaamse label: STREEKPRODUCT.BE

Binnen het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM) werd in 1999 het platform STREEKPRODUCT.BE opgericht. Het doel is de productie van streekproducten in Vlaanderen in kaart brengen, producenten adviseren en promotie voeren voor deze producten in binnen- en buitenland. Tevens werd een label ontwikkeld om de herkenbaarheid van Vlaamse streekproducten bij de consumenten te vergroten. Alleen producten die aan de vijf criteria van het lastenboek voldoen, mogen het label gebruiken. De criteria zijn gebaseerd op de beschrijving van een streekproduct in het Pan-Europese project “Euroterroirs”. Op die manier is er in alle Europese lidstaten een eenvormige benadering verzekerd en betekent de term streekproduct voor alle consumenten in Europa hetzelfde.

Vijf criteria voor het label

Een breed gamma traditionele Vlaamse streekproducten mogen momenteel het label STREEKPRODUCT.BE dragen. Ze voldoen aan de volgende 5 criteria.

1. Gemaakt met grondstoffen uit de streek
   Soms zijn de streekeigen grondstoffen niet meer voldoende voorradig (bv. mosterdzaad, boekweit) en moeten ze worden ingevoerd. Traditionele bereidingen met uitheemse ingrediënten zoals amandelen, cacao, koffiebonen en specerijen komen eveneens in aanmerking.
2. Algemeen aanvaard als een traditioneel streekeigen product.
   Europa spreekt van producten met een faam. Zij zijn meestal ingeburgerd dankzij traditionele naamgevingen, vormen of gebruiken.
3. Naar ambachtelijke wijze vervaardigd volgens de streektraditie.
   Productiemethodes evolueren en er worden steeds hogere eisen gesteld, maar de producenten kiezen ervoor om typische handelingen te behouden.
4. Streekproduct en bereidingsstreek moeten overeenkomen.
   Traditionele streekproducten worden bereid in hun streek van oorsprong. Soms is het moeilijk om de productie van een streekproduct in de streek te houden. Producenten met een Vlaams of Europees erkend streekproduct kiezen hier echter voor en produceren dus in de eigen streek.
5. Een langdurige of historische bekendheid als streekspecialiteit.
   Om erkend te worden moeten producten minimaal 25 jaar bestaan. Indien een oude bereidingswijze terug wordt opgenomen, bijvoorbeeld bij de ontdekking van een vergeten bierrecept, kan dit product eveneens naar een erkenning dingen.

Drie Europese labels

De Europese labels beschermen de naam en het daaraan gekoppelde productieproces en het productiegebied. Het product moet dus volgens het productdossier en in het afgebakende productiegebied worden geproduceerd om de naam te mogen dragen. Een uitzondering hierop vormt de GTS (zie verder). De bescherming kan alleen worden aangevraagd door een vereniging van betrokken producenten en niet door één enkele producent. Het platform STREEKPRODUCT.BE ondersteunt inhoudelijk de Vlaamse aanvragen voor Europese erkenningen. 

Beschermde Oorsprongsbenaming (BOB)

Staat open voor producten die heel sterk verbonden zijn met het gebied wiens naam zij dragen. De kwaliteit of de kenmerken van het product zijn in hoofdzaak of exclusief te danken aan het bijzondere geografische milieu van de plaats van oorsprong. Met geografisch milieu bedoelt men inherente natuurlijke en menselijke factoren (bv. klimaat, bodemgesteldheid, topografie, lokale know-how).

Minimaal één van de productie-, verwerkings- of bereidingsstadia moet in het geografische gebied gebeuren. In België hebben de Geraardsbergse mattentaart, het Brussels grondwitloof , de Jambon d'Ardenne, het Lierse Vlaaike, de Poperingse hopscheuten, het potjesvlees uit West-Vlaanderen, de paté Gaumais en de Gentse Azalea en de Vlaamse laurier een BGA- bescherming.