Voedingsonderzoek correct interpreteren

Epidemiologisch onderzoek

De epidemiologie onderzoekt de prevalentie en de verspreiding van ziekten onder de bevolking. De voedingsepidemiologie tracht bovendien uit te zoeken wie er door een ziekte wordt getroffen en welke voedingsfactoren dit al dan niet in de hand werken. Statistische analyses van vaak grote databestanden zijn daarbij een belangrijk hulpmiddel.

Voedingsepidemiologen gebruiken verschillende proefopzetten om meer inzicht te krijgen in het effect van de voeding op onze gezondheid. In grote lijnen zijn er twee types van epidemiologisch voedingsonderzoek: observationeel of beschrijvend onderzoek en experimenteel of interventie-onderzoek.
Observationeel onderzoek observeert de relatie tussen specifieke factoren en de gezondheid of ziekte bij een welomschreven groep personen. Bij experimenteel onderzoek of interventie-onderzoek worden opzettelijk condities gewijzigd met de bedoeling tot uitspraken te komen over de gevolgen van de interventie. In de regel is er altijd een experimentele groep en een controle- of placebogroep. Interventiestudies kunnen zowel op individueel niveau als op bevolkingsniveau plaatsvinden.

Een statistisch verband is niet noodzakelijk een oorzakelijk verband

Veel epidemiologisch voedingsonderzoek is observationeel onderzoek. Na een statistische analyse van de verzamelde onderzoeksgegevens vindt men mogelijk een significante relatie tussen een bepaald gezondheidsaspect (bv. gewicht, ziekte, leeftijd van overlijden) en bepaalde eetgewoonten (bv. veel of weinig groenten eten) of de inname van bepaalde nutriënten (bv. eiwitten, vetten, vitamine C). Een statistisch verband betekent echter niet dat er ook een oorzakelijk verband is. De gevonden verbanden kunnen louter toevallig zijn. Observationeel epidemiologisch onderzoek op zich kan dus nooit uitsluitsel geven over een oorzakelijk verband. Observationeel epidemiologisch onderzoek is belangrijk om mogelijke verbanden op te sporen en nieuwe hypothesen over de relatie tussen voeding, gezondheid en ziekte te formuleren. Deze hypothesen en mogelijke achterliggende mechanismen moeten vervolgens verder worden onderzocht en afgetoetst aan de hand van andere types onderzoek zoals interventie-onderzoek en fundamenteel onderzoek (in vitro of dierexperimenten).

Eén onderzoek levert nooit alle antwoorden

Wie de resultaten van één voedingsonderzoek lanceert als hét antwoord op alle vragen over de relatie tussen onze voeding en bepaalde gezondheidsaspecten, bezondigt zich aan de verspreiding van desinformatie. Eén studie levert hoogstens een stukje van een ongelooflijk complexe puzzel. Onze gezondheid wordt beïnvloed door een hele reeks factoren. Niet alleen de voeding speelt, maar bijvoorbeeld ook genetische aanleg, de mate van fysieke activiteit en de leefomgeving. Bovendien kunnen verschillende individuele elementen in onze voeding interageren en dus ook samen of gecombineerd van belang zijn. De effecten treden vaak ook pas op lange termijn op. De resultaten van één studie moeten daarom steeds in de globale context van vroeger en toekomstig voedingsonderzoek worden geplaatst. Extra duiding en nuancering kan vermijden dat de lezer de indruk krijgt dat wetenschappers het steeds met elkaar oneens zijn en het zelf dus schijnbaar niet meer weten. De resultaten van onderzoeken bediscussiëren en verder aftoetsen door nieuwe studies is tenslotte de essentie van wetenschappelijk onderzoek. Gezien de complexiteit van de relatie voeding en gezondheid en het karakteristieke van wetenschappelijk onderzoek, namelijk in wezen altijd op zoek gaan naar het onbekende, zal aan deze discussie niet snel een einde komen.

Belangrijke rol voor voedingsvoorlichters

Onderzoeksresultaten op zich zijn vaak zeer boeiend maar bieden leken meestal weinig concrete aanwijzingen over hoe zij met deze gegevens kunnen omgaan. Van voedingsvoorlichters wordt verwacht dat zij de feiten kunnen onderscheiden, ze in perspectief kunnen plaatsten – bv. in het kader van de geldende algemene voedingsaanbevelingen - en het publiek op basis hiervan kunnen voorzien van correcte maar eenvoudige en duidelijke voedings- en gezondheidsboodschappen.