Mineralen en vitaminen tijdens de zwangerschap

Ijzer

De ijzerabsorptie neemt gedurende het tweede trimester van de zwangerschap met 50 % toe en kan tijdens het derde trimester tot 4 maal de norm toenemen. De ijzeropname van zwangere vrouwen moet de obligate verliezen compenseren, in de placentaire en de foetale behoeften voorzien en de uitbreiding van de rode celmassa mogelijk maken. IJzertekort leidt tot uitputting van de ijzerreserves en tot anemie. Anemie is een veel voorkomend probleem tijdens de zwangerschap. IJzertekort wordt in verband gebracht met een laag geboortegewicht en vroeggeboorte.

Bronnen van ijzer

Goede ijzerleveranciers zijn vlees, vis, peulvruchten, groene groenten en volkoren graanproducten. De ijzeropname uit plantaardige voedingsmiddelen wordt bevorderd door bij elke maaltijd vitamine C-rijke producten te voorzien (bv. groenten en fruit) maar wordt belemmerd door tijdens of na de maaltijd koffie of thee te drinken. De toenemende basale ijzerbehoefte tijdens het tweede en derde trimester kan mogelijk niet meer alleen via de voeding worden gedekt. Als de endogene ijzerreserves dan evenmin volstaan, kan ijzersuppletie nodig zijn, zeker in geval van een relevante anemie tijdens het eerste trimester (< 10 g hemoglobine/dl).
 

Jodium

Veel zwangere vrouwen kampen met een jodiumtekort. Dat kan tijdens de perinatale periode (periode rondom de geboorte) gevolgen hebben voor de intellectuele ontwikkeling van het kind. Een ernstig jodiumtekort induceert hypothyroïdie, wat leidt tot een algemene vertraging van het weefselmetabolisme. Bij een ernstig tekort tijdens het foetale leven en/of tijdens de eerste drie levensjaren kan er een groeivertraging van de hersenen optreden met een onomkeerbare mentale retardatie (cretinisme) tot gevolg. Dat laatste komt gelukkig niet voor in België.

Bronnen van jodium

Naast suppletie blijft het voor zwangere vrouwen belangrijk om ook voldoende jodium (200 µg) in te nemen via een evenwichtige en gevarieerde voeding met voldoende jodiumrijke voedingsmiddelen.
Jodium zit van nature in zeevis, schaaldieren en zeewier (ongeveer 120 μg per 100 g). Ook melk, eieren, brood en vlees leveren een substantiële bijdrage aan de inname van jodium. Hoewel ze minder jodium bevatten dan zeeproducten (8 tot 30 μg per100 g) vormen ze, door hun frequenter verbruik, toch de belangrijkste bron van jodium in onze voeding. Daarnaast wordt geadviseerd om, als men zout gebruikt, de voorkeur te geven aan gejodeerd zout. Dit advies doet geen afbreuk aan de aanbeveling om zo weinig mogelijk zout te gebruiken in de eigen keuken.
 

Foliumzuur

Ter preventie van aangeboren afwijkingen aan de hersenen en het ruggenmerg (neurale buisdefecten bv. spina bifida of open ruggetje) wordt ten tijde van de bevruchting en tijdens de eerste 3 maanden van de zwangerschap een supplement van 400 μg foliumzuur per dag aanbevolen. Foliumzuur zorgt voor de bloedaanmaak en bevordert de ontwikkeling van het centraal zenuwstelsel van het kind. Bij een verhoogd risico op een open ruggetje zal de arts tot 4 mg per dag voorschrijven.

Aangezien het moeilijk is om het moment van conceptie te bepalen, wordt best met een supplement gestart zodra men denkt aan zwanger worden of op het moment dat men stopt met voorbehoedsmiddelen. Wanneer een zwangerschap op zich laat wachten is het goed om dit supplement te blijven nemen. Dergelijke dosis houdt geen gevaren in. Foliumzuur kan afzonderlijk worden gekocht onder de vorm van voorverpakt foliumzuur  of een magistrale bereiding door de apotheker. De apotheker maakt in dit geval de bereiding op basis van een doktersvoorschrift. Dergelijke magistrale bereiding is beduidend goedkoper dan voorverpakt foliumzuur.
Het nemen van een supplement betekent echter niet dat de inname via de voeding mag worden verwaarloosd. Belangrijke bronnen van foliumzuur zijn groenen (spinazie, spruitjes, broccoli), melkproducten, brood en andere volkorenproducten, aardappelen, peulvruchten, fruit, kip, vis en eieren.
 

Let op vitamine A

Tijdens de zwangerschap stijgt de vitamine A-behoefte met 50 µg per dag (van 650 naar 700 µg) door een verhoogde behoefte van de foetus. Vitamine A is noodzakelijk voor de ontwikkeling van de ogen. Maar anderzijds kan een te hoge inname van vitamine A de kans op aangeboren afwijkingen (vooral ter hoogte van het aangezicht) verhogen. Een inname van meer dan 3000 µg vitamine A kan teratogeen zijn. Dit gevaar stelt zich echter niet voor bèta-caroteen.

De licht verhoogde behoefte kan gemakkelijk via een normale voeding worden aangevuld. Vitamine A zit in eidooiers (ongeveer 90 µg vitamine A in een ei), kaas en andere volle zuivelproducten (ongeveer 55 µg in een sneetje (20 g) kaas type Gouda of een glas (150 ml) volle melk) en vette vis (ongeveer 33 µg per 100 g). Het wordt ook toegevoegd aan smeer- en bereidingsvet. Provitamine A (carotenoïden waaronder bèta-caroteen), aanwezig in groene, gele en oranje groenten en fruit, zet het lichaam gedeeltelijk om in vitamine A.

Zwangere vrouwen en vrouwen die zwanger willen worden, mijden toch best vitamine A-rijke producten zoals lever (ongeveer 10.000 µg vitamine A per 100 g) en leverproducten zoals paté (ongeveer 6000 µg per 100 g) en voedingssupplementen met vitamine A. De voorgeschreven dagdosis aan vitamine A mag niet overschreden worden en voorzichtigheid is dus geboden. Indien je vitaminesupplement gebruikt, vraag je best advies aan je begeleidende arts.