Dierlijke producten dragen bij tot betere voeding en gezondheid

De rol van dierlijke producten in een gezonde en duurzame voeding is een belangrijk onderwerp van debat in het domein van voeding, gezondheid, landbouw en klimaat. In de media is het bijna dagelijkse kost geworden met soms tegenstrijdige visies. De Food and Agriculture Organisation (FAO) van de Verenigde Naties wil hierop een evidence-based antwoord bieden.
De FAO streeft naar voedselzekerheid voor iedereen dankzij een duurzaam agro-voedingssysteem en wil ervoor zorgen dat alle mensen toegang hebben tot voldoende voedsel van goede kwaliteit voor een actief en gezond leven.

Vlees, eieren en melk zijn unieke bronnen van essentiële voedingsstoffen

Zij brengen hoogwaardige eiwitten, belangrijke vetzuren, verschillende vitaminen en mineralen aan, waaronder ijzer, zink, selenium, vitamine B12, choline en calcium. De FAO verwijst ook naar andere bioactieve componenten in dierlijke producten (bv. carnitine, creatine en taurine) die mogelijk ook bijdragen tot bijvoorbeeld het immuunsysteem, anti-inflammatoire pathways en cognitieve functies. Deze voedingsstoffen zijn niet of minder goed beschikbaar uit plantaardige voedingsbronnen. Plantaardige voedingsmiddelen zijn belangrijke bronnen van koolhydraten, vezels, plantaardige eiwitten, onverzadigde vetzuren, onder meer vitamine C, B1 en E en andere bioactieve stoffen. 

Voor een betere voeding en gezondheid

We moeten in het algemeen meer plantaardig eten. Maar als onderdeel van een gezond voedingspatroon (dus naast voldoende volle granen, groenten, fruit, peulvruchten, noten en zaden) kunnen dierlijke voedingsbronnen makkelijk verder bijdragen tot de invulling van alle nutritionele behoeften tijdens elke levensfase en in het bijzonder bij zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven, kinderen, adolescenten en ouderen.

Er is naast de voedingswaarde ook toenemende aandacht voor de impact van dierlijke producten op chronische aandoeningen. De FAO stelt  dat de wetenschappelijke evidentie voor bepaalde voedings- en gezondheidseffecten van melk en melkproducten (in het bijzonder van yoghurt) groot is. Voor zwangere vrouwen dragen melk en melkproducten bij tot een beter geboortegewicht van baby’s. Ze ondersteunen de groei en ontwikkeling van kinderen en adolescenten en zijn geassocieerd met een verlaagd risico op chronische aandoeningen zoals diabetes type 2 en colorectaalkanker bij volwassenen. Bij ouderen kan voldoende zuivel het risico op ondervoeding verlagen, de ontwikkeling van sarcopenie vertragen en het aantal fracturen helpen beperken. Er is geen eenduidig bewijs voor een link tussen melk en coronaire hartziekten. Lactosemalabsorptie is wijdverspreid maar leidt niet automatisch tot lactose-intolerantie, waarvan de ernst bovendien sterk varieert van persoon tot persoon.

Het gebruik van mager rood vlees toont een gunstig effect op de spiergezondheid van ouderen en kan anemie bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd helpen tegengaan. Kleine porties vlees volstaan en vers vlees krijgt de voorkeur. Voor matige hoeveelheden onbewerkt rood vlees (tot 70 g per dag) ziet men weinig of geen gezondheidsrisico’s. De consumptie van bewerkt rood vlees is sterker geassocieerd met een verhoogd risico op chronische aandoeningen zoals hart- en vaatziekten en colorectaalkanker.

Er is ten slotte weinig bewijs voor een cholesterolverhogend effect van eieren en ze blijken het risico op beroerte of coronaire hartziekten bij volwassenen niet te verhogen.

De consumptie kan sterk variëren

De bijdrage van vlees, eieren en zuivel aan voedingspatronen varieert sterk tussen landen, leeftijdsgroepen, sexen en in functie van economische mogelijkheden. Ijzer-, zink- en vitamine A-deficiënties komen echter wereldwijd veelvuldig voor, in het bijzonder bij kleine kinderen en vrouwen in de vruchtbare leeftijd.

Voornamelijk in sub-Sahara Afrika en delen van Zuid-Azië hebben veel mensen te weinig dierlijke voedselbronnen ter beschikking om al hun behoeften aan verschillende essentiële voedingsstoffen te dekken. In andere delen van de wereld, vooral in hoge-inkomenslanden, kan het doorgaans met wat minder. Maar minder is niet hetzelfde als geen. Minder is bovendien relatief. Wie al onder de aanbevolen hoeveelheid zit, moet niet nog minderen.

Dit onderstreept het belang van landelijke of regionaal uitgewerkte voedingsaanbevelingen die rekening moeten houden met de lokale context en met levensfasegebonden noden en mogelijkheden. Eén globaal voedingsadvies gaat hieraan voorbij.

Aanbevolen hoeveelheden voor minder tekorten aan micronutriënten

Algemene voedingsaanbevelingen voor dierlijke voedingsbronnen richten zich volgens de FAO meestal tot het algemene publiek, ze zijn vaak kwalitatief en niet kwantitatief en ze focussen doorgaans meer op potentiële gezondheidsrisico’s dan op hun nutritionele bijdrage.

Meer concrete aanbevelingen van nutriëntrijke voedingsmiddelen zoals vlees, eieren en melkproducten kunnen nochtans overal, ook in hoge-inkomenslanden, een meerwaarde zijn aangezien overgewicht, obesitas en andere chronische aandoeningen wereldwijd vaak samengaan met tekorten aan micronutriënten (tripple burden of disease). Terechte en goedbedoelde adviezen om meer plantaardig te eten kunnen door foutieve of eenzijdige interpretaties ook uitmonden in bepaalde voedingstekorten.

De Belgische Hoge Gezondheidsraad heeft aansluitend bij de aanbevelingen van de voedingsdriehoek praktische voedingsaanbevelingen uitgebracht voor de Belgische volwassen bevolking. In deze aanbevelingen hebben ook vlees, eieren en melkproducten hun plaats. Er zijn ook aspecten van duurzaamheid meegenomen.
 

Meer lezen en het volledige FAO-rapport raadplegen

Contribution of terrestrial animal source food to healthy diet
for improved nutrition and health outcomes.
An evidence and policy overview on the state of knowledge and gaps.